Duurzaam toerisme; is het überhaupt mogelijk?

Dit keer ging het over de vraag of duurzaam toerisme überhaupt mogelijk is. De eco-lodges en hotels gebouwd van duurzame materialen springen namelijk als paddenstoelen uit de grond. Hotels en touroperators proberen steeds vaker klanten te trekken door hun eigen duurzame beleid aan te prijzen. Maar is duurzaam toerisme echt mogelijk? Kunnen we toerisme zo’n draai geven dat we er altijd mee door kunnen gaan?

Dat was het thema van deze tweede Docu Doka avond. We begonnen met de documentaire The Goose with the Golden Eggs (2014), die op een kritische manier de ontwikkeling van het toerisme in Costa Rica onder de loep neemt. Dit land staat bekend om haar biologische diversiteit en het ecotoerisme, maar deze documentaire laat zien hoe het juist niet moet.

In de eerste scene is een Costa Ricaan aan het woord die als gids in Osa Peninsula werkt. Hij benadrukt dat de prachtige natuur Costa Rica’s grootste schat is. Als ze willen dat de toeristen blijven komen, dan moeten ze ervoor zorgen dat de natuur beschermd blijft. Helaas is echter ook het groene Costa Rica op weg naar massatoerisme en dat is op verschillende manieren terug te zien.

Schrijnend was het fragment waarop een man aan het woord was wiens grootvader zijn stuk land had verkocht aan buitenlandse investeerders. Voor de grootvader was dit destijds een behoorlijke som geld, maar aan de gevolgen op de lange termijn werd niet gedacht. De man in beeld werkte nu als tuinman op het land dat ooit aan eigen familie toebehoorde. Dit soort zaken gebeurt helaas met regelmaat en komt de lokale bevolking, in ieder geval op de lange termijn, niet ten goede.

Ook het intense waterverbruik om de golfbanen mooi groen en de zwembaden gevuld te houden, is een voorbeeld van grondstoffen die voor het toerisme worden ingezet, terwijl de plaatselijke bevolking deze hard nodig heeft.

In de documentaire is ook een man te zien die wél zijn best doet de lokale bevolking te laten profiteren van het toerisme. De opbrengst van zijn duurzame lodge gaat bijvoorbeeld naar onderwijs voor lokale jongeren. Ook handelt hij met kleinschalige bedrijven in de buurt, zodat de lokale bevolking profiteert van het toerisme aldaar.

Dit is een voorbeeld van hoe het wel zou moeten, maar het algemene beeld dat bleef hangen na de documentaire was toch dat ook Costa Rica zwicht voor de economische voordelen van het (massa)toerisme. De titel bleek dan ook erg pakkend: the Goose with the Golden Eggs is een oud verhaal over een arbeider en zijn vrouw die een kip hebben die elke dag een gouden ei legt. Zij denken daarom dat de kip een grote klomp goud in zich moet herbergen. Daarom maken ze de kip dood, maar tot hun verbazing zien ze dat de kip er vanbinnen net zo uitziet als alle andere kippen. In plaats van dat ze in een klap enorm rijk zijn geworden, hebben ze er door hun hebzucht dus voor gezorgd dat ze nu nooit meer hun dagelijkse gouden ei krijgen. Een mooie analogie met wat Costa Rica wellicht te wachten staat, als ze zich teveel door hebzucht laat leiden.

De tweede documentaire Carribean Green Travel (2016) laat een positiever beeld zien van duurzaam toerisme op de Cariben. We zien onder andere een hotel dat geheel is gebouwd van gevallen hout, waar dus niet voor gekapt is, en we zien een resort dat via projecten koraal herstelt. De eigenaar van een ander groen hotel beweert dat de mensen beter in zijn lodge kunnen verblijven dan dat ze thuisblijven, omdat in zijn lodge de CO2-uitstoot gering is. Daar zit nou net de crux en hier wordt na de documentaire dan ook over gediscussieerd; om bij die lodge te komen, moeten mensen uit bijvoorbeeld Europa namelijk eerst een lange afstand overbruggen en vliegen zorgt nou eenmaal voor een enorm hoge CO2-uitstoot. Dus ook al is een lodge enorm zuinig en duurzaam gebouwd, de reizigers die er zullen verblijven hebben vaak al een enorm vervuilende stap moeten zetten voordat ze de drempel van de lodge over gaan. Toch is een ‘groene’ lodge nog altijd beter dan een ‘grijze’ lodge en zijn de aangedragen alternatieven uit de documentaire een stap in de goede richting.

Na deze documentaires kwamen twee experts op het gebied van duurzaam toerisme aan het woord; Paul Peeters, hoofddocent ‘Sustainable Transport and Tourism’ aan de NHTV in Breda, en Frans de Man van ‘Retour’, een social enterprise die zich inzet voor de verduurzaming van de toeristische sector. Vanuit het publiek werden er vragen gesteld over diverse onderwerpen die betrekking hebben op duurzaam toerisme. Het ging over de luchtvaartsector, die inmiddels gelukkig steeds meer betrokken wordt bij internationale discussies over hoe de CO2-uitstoot naar beneden kan. Het ging over verre reizen en dat het eigenlijk het beste zou zijn als toerisme veel meer op lokale schaal zou plaatsvinden; hoe dichter men bij huis blijft, hoe beter dat voor het milieu is. Ook vertelde Frans de Man dat er dertig jaar geleden al over precies dezelfde problemen werd gepraat als nu, met het enige verschil dat de problemen inmiddels een stuk groter zijn dan toen en lastiger terug te draaien lijken.

Aan het einde van de avond gingen de bezoekers naar huis met genoeg onderwerpen om over na te denken. Bottom line is in ieder geval dat de toerisme sector nog een lange weg te gaan heeft om duurzaam te worden. Er ontstaan gelukkig meer en meer initiatieven binnen het toerisme om ervoor te zorgen dat ook toekomstige generaties kunnen blijven genieten van al het moois dat onze aarde te bieden heeft. Er is ook zeker nog veel te winnen op dit gebied; toerisme is een van de hardst groeiende sectoren ter wereld, dus hier kan zeker veel impact worden gemaakt. De economische voordelen van massatoerisme blijven echter ook lonken en dat kan gevaarlijk zijn. We moeten ervoor zorgen dat de balans steeds vaker doorslaat naar de duurzame kant en niet alleen naar de meest winstgevende kant. Het is een lang proces en de stapjes zijn vaak klein, maar zolang het stapjes in de goede richting zijn, zijn we goed op weg.

Als reiziger zelf kun je op verschillende manieren proberen bij te dragen aan duurzaam toerisme. Probeer er bijvoorbeeld op te letten dat je in zee gaat met een organisatie, tour operator of accommodatie die duurzaamheid ook zelf hoog in het vaandel heeft staan en die concreet kan laten zien hoe ze hier invulling aan geeft. Op de pagina ‘Wat kun jij doen’- elders op deze website - vind je nog meer interessante tips over wat je zelf kunt doen om je reis duurzamer te maken.

Happy (sustainable) travels!