Huur een fiets in plaats van een jetski

Uit het NRC van woensdag 1 januari 2017 door redacteur Mark Duursma.

Wachten op de consument heeft geen zin, zegt Frank Oostdam, directeur van de ANVR, de brancheorganisatie van de reiswereld. Vakantiegangers vinden duurzaamheid nu eenmaal niet het belangrijkste aspect van hun reis. Prijs, comfort, beleving, dat zijn de zaken die hun keuze bepalen.

Toch zet de ANVR zich in voor duurzamer reizen. Waarom? Oostdam: „We zouden onszelf diskwalificeren als we dat niet zouden doen. De reisbranche moet dit doen om toekomstbestendig te zijn.” Zijn collega Gerben Hardeman, projectmanager duurzaam toerisme, vult aan. „Het gekke is: klanten vragen er niet om, maar ze verwachten wel dat reisorganisaties duurzaam werken.”

Honderden reisondernemingen bieden deze week hun reizen aan op de Vakantiebeurs. Het aanbod varieert van wandelen in Engeland tot ‘Mongolië, als je echt op reis wilt!’. Geen van de bedrijven informeert de reiziger over de milieuschade die zijn vakantie veroorzaakt.

Dat wordt anders, als het aan de ANVR ligt. Leden van de brancheorganisatie moeten in de loop van dit jaar open kaart gaan spelen over de CO2-uitstoot van hun aanbod. De Carmacal of carbon calculator is een programma waarmee een reisbedrijf de CO2-uitstoot van een vakantie berekent. Uniek is dat het programma de milieuschade van de complete vakantie weergeeft, niet alleen van de reis. Omdat bedrijven nog bezig zijn met het invoeren van hun vakanties, wordt het pas na de zomer zichtbaar voor de consument.

Nog voor de daadwerkelijke introductie geniet de Nederlandse carbon calculator al internationale faam. In april vorig jaar won het initiatief de Tourism for Tomorrow prijs van de World Travel Tourism Council. Er waren 157 inzendingen. Oostdam en Hardeman hopen nu op een volgende klapper, de UNWTO-prijs van de organisatie voor toerisme van de Verenigde Naties. Carmacal is een van de drie genomineerden, op 18 januari wordt de winnaar bekend.

Verrassend eenvoudig

Het idee voor de carbon calculator komt van Paul Peeters, expert op het gebied van duurzaam toerisme aan de hogeschool NHTV Breda. Omdat Peeters rekening houdt met de behoeftes van de reisbranche, is het volgens Oostdam kansrijk om internationaal aan te slaan. Ook de Hogeschool Zeeland en milieuorganisatie Climate Neutral Group zijn betrokken.

Wat Hardeman laat zien op zijn computer oogt verrassend eenvoudig. Voor elke vakantiereis moet de aanbieder voor vier categorieën een optie aanvinken: Transport naar de bestemming, Lokaal transport, Accomodatie en Activiteiten. De variëteit is groot. Alleen al het lokale transport omvat 25 opties, waaronder de variant ‘ animal drawn ’. Activiteiten kunnen fors bijdragen aan de CO2-uitstoot van een vakantie: een fiets huren is beter voor het klimaat dan een jetski huren. Verblijf op een cruiseschip is vervuilender dan in een pension.

Oostdam geeft het ruiterlijk toe. „Eigenlijk ben ik verbaasd dat dit een prijswinnende innovatie is, zo simpel is het. Steve Jobs had gelijk: vernieuwen is just connecting things .”

Het idee is eenvoudig, de uitvoering is dat niet. De meest voor de hand liggende manier om de CO2-uitstoot van een vakantie weer te geven is door middel van dezelfde kleurlabels die worden gebruikt voor het energiegebruik van huizen en witgoed. Dat blijkt echter niet toegestaan, omdat het product ‘reizen’ niet tot de Europees vastgestelde productgroepen hoort.

Onbegrijpelijk, vindt Oostdam. „We moeten nu iets anders verzinnen om op websites en in brochures te vermelden. Alleen een getal met de CO2-uitstoot heeft geen zin, dat zegt mensen niets. Misschien moeten we het vergelijken met de uitstoot van een gemiddeld huishouden, zodat je een ijkpunt hebt.”

Een complicatie is dat een verre vliegreis gecompenseerd kan worden met milieuvriendelijk gedrag ter plaatse. Aanbieders van zulke reizen willen „niet altijd in het rood staan”, aldus Oostdam. Mogelijk krijgen ze een aparte categorie. Aanbieders van avontuurlijke reizen – Koning Aap, Baobab, Sawadee, SNP - lopen voorop bij het invoeren van Carmacal.

Ecolodge in Tanzania

Oostdam is blij met de koplopers, want „die dagen het peloton uit”. De ambitie voor dit jaar is echter om ook de aanbieders van mainstream vakanties te betrekken. Hardeman: „Het gaat niet om die ene ecolodge in Tanzania. We zijn pas succesvol als de resorts in Turkije meedoen. Dit moet breed gedragen worden, we hebben de grote Europese reisorganisaties ook nodig.”

Eerst moeten de bedrijven transparant worden over hun aanbod. Daarna wacht de volgende barrière: de vakantieganger moet worden verleid om andere keuzes te maken. Dat is vooral een kwestie van de juiste marketing.

Oostdam: „Duurzaam is een versleten begrip, dat gebruiken we niet. Duurzaam reizen kan ook helemaal niet, hooguit duurzamer dan voorheen. Wij hanteren de term Better holidays : een goede plek om te verblijven.”

Wat telt is de beleving, zegt Hardeman, het verlangen naar een authentieke ervaring. „Daar spelen we op in. Je kunt een binnenlandse vlucht nemen van Hanoi naar Ho Chi Minh City, maar je kunt ook een mooie treinreis langs de Vietnamese kust maken. Ook in Europa kan een treinreis het begin van je vakantie zijn.”

De reisbranche moet geen moreel appèl doen op vakantiegangers, volgens Oostdam. „We zijn allemaal burgers die de planeet willen redden, maar als we onze vakantie boeken zijn we vooral consument. Feiten en cijfers over het milieu zijn niet inspirerend in reisbrochures op of op de Vakantiebeurs. Dus moeten we het anders brengen. We leggen de nadruk op de voordelen voor de individuele reiziger: meer kwaliteit, betere beleving. De voordelen voor ons allemaal zijn dan mooi meegenomen.”