Gringo Trails, de impact van toerisme

De documentaire Gringo Trails is de eerste uit de reeks films die Docu Doka laat zien en behandelde de vraag:
“Are tourists destroying the planet?”

Deze toch wel confronterende documentaire van antropoloog en filmmaker Pegi Vail laat verschillende bestemmingen zien die ooit afgelegen waren, maar de laatste decennia sterk in populariteit zijn gestegen, zoals Timboektoe (stad in Mali), Koh Pha Ngan (eiland van Thailand) en Rurrenabaque (jungle van Bolivia). In de documentaire kwamen verschillende mensen aan het woord die jaren geleden deze plekken hadden bezocht, toen ze nog niet ontdekt waren door het massatoerisme. Zo vertelde een man van in de zestig hoe hij in 1979 Koh Samui wilde bezoeken, een eiland in het zuiden van Thailand. Bij het aanmeren schrok hij echter van alle hoteleigenaren en taxichauffeurs die op de kade zijn aandacht probeerden te trekken en hij vroeg de kapitein van de boot wat zijn volgende bestemming was. “Koh Pha Ngan”, zei deze “but nothing there, no hotel, no other tourists, nothing.” De reiziger zei dat hij graag daarnaartoe wilde. “I really want ‘nothing’!” Zo gebeurde het dat hij als enige toerist op de boot achterbleef en naar het eiland Koh Pha Ngan ging. Wat hij daar aantrof, klonk paradijselijk; het prachtige strand Haad Rin met niemand te bekennen in de wijde omtrek. Vanwege het gebrek aan hotels, werd hij later die dag uitgenodigd door een lokale visser om bij zijn familie te slapen en daar is hij een maand lang gebleven; hij had de tijd van zijn leven. Dit verhaal werd direct gevolgd door filmfragmenten van een Full Moon Party op datzelfde strand, ergens rond het jaar 2010. Je zag duizenden mensen met emmers alcohol (de welbekende ‘buckets’) halfnaakt op het strand dansen, enkele jongeren waren ineen gezakt en niet meer aanspreekbaar, anderen stonden juist wild mee te schreeuwen met de muziek. Een schril contrast met hoe het enkele decennia geleden moet zijn geweest.

De andere bestemmingen in de documentaire hebben eenzelfde soort lot ondergaan en de documentaire houdt de kijker eigenlijk een spiegel voor. Elke reiziger wil namelijk graag een zo authentiek mogelijke ervaring ondergaan wanneer hij ergens heen reist, maar juist door het bezoeken van die bestemming, draagt de reiziger zelf bij aan het steeds toeristischer worden van die bestemming. Je bent niet onzichtbaar als toerist, je laat wel degelijk voetsporen achter en soms is de impact van toerisme op de lokale natuur, cultuur en economie dramatisch.

Na de documentaire kwamen drie sprekers aan het woord die allemaal iets met de reisbranche van doen hebben; de eerste was Inge Hermann, Professor Toerisme en Ethiek aan de Saxxion Hogeschool. De andere twee sprekers waren vertegenwoordigers van FAIRCity, een platform dat zich kritisch met de ontwikkeling van Amsterdam bezighoudt, inclusief de druk van toerisme in onze hoofdstad die enorm populair is bij toeristen. Er werd gesproken over hoe de (vaak westerse) toerist altijd op zoek is naar authenticiteit en het daardoor bijvoorbeeld jammer vindt om een Masai met een iPhone te zien. Maar waarom zouden zij niet mogen moderniseren en wij wel? Ook moeten we oppassen dat we niet teveel van onze normen en waarden doordrukken binnen andere culturen, maar juist respect hebben voor hun gewoontes en behoeftes. Een van de sprekers had het over een gesprek dat ze een tijd terug voerde met een bewoner van een klein dorpje in de buurt van Rurrenabaque (Bolivia). Deze bewoner gaf aan dat hij graag een museum wilde oprichten om zo de identiteit en cultuur van zijn bevolking te kunnen beschermen.

De conclusie van de avond was eigenlijk: mensen zullen altijd blijven reizen, daar is geen ontkomen aan, en het hoeft ook zeker niet te stoppen. Maar het is wel belangrijk dat we ons afvragen hoe we zo min mogelijk negatieve impact kunnen hebben tijdens het maken van deze reizen. Het is ook essentieel dat de lokale bevolking, zoals reisgidsen, onderwezen wordt over toerisme; wat zijn de voordelen ervan, maar zeker ook: wat zijn de nadelen en hoe beperken we die?

Als reisorganisatie die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan, zijn wij zelf natuurlijk ook veel met dit onderwerp bezig. Hoe voorkom je dat de mooie pareltjes op aarde langzaam veranderen in vervuilde, drukbezochte bestemmingen waar de lokale bevolking controle op verliest? Bewustzijn creëren bij de reizigers en het trainen van onze lokale reisbegeleiders kan hierbij een belangrijke rol spelen en hier houden we ons dan ook dagelijks mee bezig.

Feit blijft echter dat elke reiziger bijdraagt aan massatoerisme. Het is belangrijk voor alle betrokken partijen om ervoor te zorgen dat dit in goede banen geleid wordt, zodat ook onze kinderen en alle volgende generaties nog kunnen genieten van die prachtige stranden, historische binnensteden en andere mooie bezienswaardigheden die onze aarde rijk is.

Ben je nieuwsgierig geworden en wil je de documentaire graag met eigen ogen zien? Hij draait ook op het IDFA (International Documentary Film Festival in Amsterdam) in november 2016.